Veel Joodse feestdagen zijn seizoensgebonden. Ze waren vroeger gebonden aan het leven op het land. Dit geldt o.a. voor Pesach in het voorjaar, Sjavoeot in de zomer en Soekot in de herfst. Deze feesten herinneren aan de uittocht uit Egypte en worden daarom ook wel de pelgrimsfeesten genoemd.
Tijdens sommige feestdagen en op Sjabat mag niet worden gewerkt (dus ook niet schrijven, reizen, vuur maken, electriciteit gebruiken).
Officieel beginnen de Joodse feestdagen op de voorgaande avond bij zonsondergang.
Toe Bisjvat (Bomenfeest), 25 januari 2024
15 Sjevat. Met Toe Bisjvat viert men het ontwaken van de natuur na de winter. Het is vooral een landbouwfeest. Letterlijk vertaald betekent Toe Bisjvat (ook: Tu Bishvat, Toe Bisjevat of Toe Bisjwat) 'de 15e Sjevat'. Deze 15e dag van de maand Sjevat wordt in de Misjna het nieuwjaar voor de bomen genoemd (Rosj Hasjana La'ielanot).
Oorspronkelijk was deze dag belangrijk bij de toepassing van de wetten over het afdragen van oogst aan de Tempel.
Tegenwoordig wordt deze dag wereldwijd gevierd door het eten van fruit dat in Israël verbouwd wordt. Het is de gewoonte voor Joden om op deze dag zoveel mogelijk verschillende vruchten te eten! In Israël worden op Toe Bisjvat vaak bomen geplant door schoolkinderen.
Het is een oude gewoonte om speciaal op Toe Bisjvat te bidden voor een goede en mooie etrog (citrusvrucht) voor de komende Soekot (Loofhuttenfeest), waarbij dan een bundeling (loelav) wordt gemaakt van palm-, wilgen- en mirretakken met een citrusvrucht .
Poerim (Lotenfeest), 24 maart 2024
Jaarlijks op 14 Adar van de Joodse kalender.
Poerim is een uitbundig en vrolijk voorjaarsfeest en lijkt dan ook wel op carnaval.
Een andere naam voor Poerim is Lotenfeest. In het Perzisch betekent poer 'lot' en dat heeft te maken met de historische gebeurtenis die aan dit feest ten grondslag ligt.
Op de voorgaande dag wordt er gevast tijdens Vasten van Esther (Ta'anit Ester).
Poerim is het feest van de Joodse koningin Esther in Perzië. Minister Haman wilde alle Joodse mensen uitroeien en hij kreeg daarvoor toestemming van de Perzische koning. Het lot zou bepalen op welke dag dat zou gebeuren. Samen met haar oom Mordechai redde koningin Esther haar volk van de ondergang. Deze geschiedenis speelde zich ongeveer 2300 jaar geleden af en staat beschreven in de boekrol Esther.
Met Poerim wordt het verhaal van Esther voorgelezen vanaf de boekrol in de synagoge. Telkens als de naam van de boosaardige Haman wordt genoemd, gillen en fluiten de kinderen en zwaaien ze zo hard ze kunnen met lawaaiige ratels.
Allemaal zijn ze verkleed; sommigen als de slimme Esther, anderen als oom Mordechai of hoe ze maar willen. De mensen sturen elkaar drank en lekker eten. Ook de armen worden niet vergeten. De dag eindigt met een feestmaaltijd waarbij koekjes met maanzaad worden gegeten: de zogenaamde Hamansoren. Een ander gerecht dat bij Poerim hoort, is kiesjeliesj; dat is gefrituurd koekdeeg met poedersuiker. De volwassenen mogen dronken worden. Zo dronken dat ze op het eind het verschil niet meer weten tussen 'vervloekt is Haman' en 'gezegend is Mordechai'.
Seideravond, 22 april 2024
Pesach begint met de feestelijke seideravond waarin het Pesachverhaal wordt verteld en er veel wordt gegeten. De kinderen worden betrokken bij het gebeuren, hun aandacht wordt vastgehouden door ze al vertellend bij het verhaal te betrekken. Het jongste kind stelt vier vragen over de bijzondere betekenis van de maaltijd. Dit heeft te maken met de mondelinge overlevering waar in de Thora over gesproken wordt. Het stellen van de vragen wordt Ma Nisjtana genoemd. (beschreven in de Misjna = Mondelinge Leer)
Op de feestelijk gedekte tafel staat o.a. de seiderschotel met zes symbolische hapjes die doen herinneren aan de bittere slavernij in Egypte. In sommige orthodoxe kringen kan de uitleg van het Pesachverhaal tot in de vroege ochtend van de volgende dag duren,omdat er veel vragen kunnen worden gesteld die beantwoord moeten worden.
De meeste Joodse families houden zich aan de traditionele viering en seideravond is dan ook dé avond waar families bij elkaar komen. In Israel merk je dat trouwens als je aan het eind van de avond/begin van de nacht naar huis gaat. De wegen in het gehele land zijn verstopt alsof het spitsuur is. Niet zo gek als je bedenkt dat de ene helft van Israel op bezoek gaat bij de andere helft.
Pesach, 23 t/m 30 april 2024
15-22 Nisan. Feest van de ongezuurde broden. Pesach is een eeuwenoud feest dat zijn oorsprong vindt in de geschiedenis van het volk Israël, waarbij de uittocht van het Joodse volk uit Egypte wordt herdacht.
Heel lang geleden werd met dit feest de eerste oogst van het nieuwe jaar gevierd. De eerste gerst en de eerste lammetjes werden geofferd.
Tegenwoordig wordt de uittocht van het Joodse volk uit Egypte herdacht. Na een periode van ongeveer 400 jaar slavernij in Egypte werd het volk van Israel door een van haar leiders, Mozes, Egypte uitgeleid op weg naar het beloofde land Israël.
Om dit feest te kunnen vieren wordt het hele huis grondig schoongemaakt en vrij gemaakt van gist. De keuken krijgt een extra beurt. Alle bestek wordt uitgekookt en het speciale Pesachservies wordt klaargezet. Met Pesach mogen alleen levensmiddelen zonder gist gegeten worden (ongedesemd).
Jom Hasjoa (Holocaust Herdenkingsdag), 5 mei 2024
27 Nisan. Dag van de herdenking van de Sjoa (Holocaust), de vernietiging van de zes miljoen Europese Joden tijdens de Tweede Wereldoorlog.
Op Jom Hasjoa staat men stil bij de mensen die tijdens het naziregime zijn vermoord en bij de invloed van de sjoa op het Joodse volk. Jom Hasjoa valt elk jaar op 27 Nisan. Op de vooravond vindt (onder meer in de Hollandsche Schouwburg in Amsterdam waaruit de Joden werden gedeporteerd) een herdenking plaats waarbij de burgemeester van Amsterdam en de ambassadeur van Israël het woord voeren en herdenkingsgebeden worden uitgesproken.
De officiële naam van de dag luidt: Jom Hashoa wehagewoera - de dag van vernietiging en heldendom (het laatste om aandacht te schenken aan de verzetsdaden tegen de nazi's).
Sjavoeot (Wekenfeest), 12 en 13 juni 2024
6 en 7 Sivan. Het feest Sjavoeot wordt vijftig dagen (oftewel zeven weken) na Pesach gevierd. Sjavoeot is de Hebreeuwse naam voor Wekenfeest. Precies zeven weken na Pesach - de uittocht uit Egypte - verzamelden de Joden zich aan de voet van de berg Sinai, waar God hen de Tien Geboden gaf.
In de Joodse opvatting zijn de Tien geboden symbolisch voor de gehele Thora, vandaar dat het feest ook 'Matan Torah' (De gift van de Tora) genoemd wordt. Tijdens Sjavoeot staat leren centraal.
De traditie vertelt dat de Joden zich hadden verslapen op de ochtend dat zij de Wetten en Geboden ontvingen. Om dit te compenseren waken zij tegenwoordig tijdens de hele eerste nacht van Sjavoeot. Zij leren tot 's ochtends vroeg uit de Thora en de vele commentaren. Sjavoeot luidt voor sommige Joden ook het begin van de Joodse opvoeding van hun kinderen in.
In de met bloemen versierde synagoge wordt het boek Ruth gelezen, om het karakter van oogstfeest, wat Sjavoeot van oudsher ook heeft, te benadrukken. Dit verhaal vindt heel toepasselijk plaats tegen de achtergrond van de oogst. Een niet-Joodse vrouw aanvaardt het Jodendom. Als climax blijkt Ruth een voorouder van David, de koning uit wiens nageslacht de messias geboren zal worden. Ruth en Sjavoeot lijken daarmee te willen zeggen dat niet geboorte en afstamming, maar trouw aan de Thora tellen.
Net als Pesach is Sjavoeot van oorsprong een oogstfeest. Het markeert het einde van de gerstoogst die met Pesach is begonnen. Tegelijk staat het voor het begin van de oogst van de tarwe: tarwe was hét voedsel van de mensen in die tijd. Op die dubbele wijze is het feest het hoogtepunt van de zomeroogst.
Zoals meestal bij oogstfeesten staat de gewoonte centraal van het aanbieden en/of offeren van de eerste en beste rijpe landbouwproducten van dat jaar oftewel 'de eerstelingen van het land' in de tempel. Daarvoor verzamelden de Joden uit de dorpen van het platteland zich op centrale plaatsen om vandaar samen op te trekken naar Jeruzalem. Naast Wekenfeest wordt Sjavoeot daarom ook wel het Feest van (het aanbieden van) de Eerstelingen genoemd.
Daarnaast is Sjavoeot vooral een openbaringsfeest: men herdenkt hoe Mozes op de vijftigste dag na de uittocht uit Egypte op de berg Sinaï de Wetten en de Tien Geboden ontving.
Synagogen en huizen worden op Sjavoeot versierd met bloemen, fruit en groen, als symbool voor de hellingen van de berg Sinaï die tijdens de wetgeving met bloemen, vruchten en planten waren bedekt.
Rosj Hasjana (Joods Nieuwjaar), 3 en 4 oktober 2024
Het begin van het Joodse jaar 5781. Rosj Hasjana begint officieel de voorgaande avond bij zonsondergangwanneer volgens de Joodse kalender een nieuwe dag begint.
1 en 2 Tisjri. De eerste twee dagen van de Joodse maand Tisjrie, de zevende maand van de Joodse kalender, is het Rosj Hasjana, het Joods Nieuwjaar. Ook wel: 'Hoofd van het Jaar' of Jom Teroe'a: de dag van het Bazuingeschal.
Dertig dagen lang, in de Hebreeuwse maand Eloel, bereidt het Joodse volk zich voor op de komende feestdagen. Iedere morgen denken zij in hun gebeden na over hun gedrag van het afgelopen jaar: het kwaad dat zij hun vrienden of kennissen misschien hebben aangedaan. Zij vragen vergeving aan ieder die zij misschien hebben gekwetst en ze vragen voor alle zekerheid vergeving aan ieder die zij kennen. Er worden kaarten met goede wensen rondgestuurd: dat je opgeschreven mag staan voor een goed jaar.
Iedere ochtend van deze bijzondere maand horen zij het geschal van de sjofar, de ramshoorn. Dan worden zij eraan herinnerd dat het een bijzondere tijd is en dat een heilige periode op het punt staat aan te breken.
Als Eloel voorbij is begint de maand Tisjrie. De eerste tien dagen van Tisjrie staan bekend als Hoogheilige Dagen. Dit zijn de belangrijkste dagen van het hele Joodse jaar. De eerste twee dagen is het Rosj Hasjana, het Joodse Nieuwjaar. De laatste dag is het Jom Kippoer. De dagen er tussenin worden Dagen van Inkeer genoemd.
Rosj Hasjana valt in de herfst, gewoonlijk in september of oktober. Het opent een nieuw kalenderjaar voor Joodse mensen. Maar Rosj Hasjana is niet alleen het Joodse Nieuwjaar, het is ook Jom Hadin, de Oordeelsdag.
Volgens de Joodse overlevering is er in de hemel een symbolisch boek waarin alle daden van de mens staan geschreven, de goede en de slechte. De volle tien Hoogheilige Dagen blijft het hemelse boek geopend. Als de zon ondergaat op Jom Kippoer schrijft God op wat ieders lot in het komende jaar zal zijn.
Het is een ernstige en heilige tijd. Joodse mensen brengen vele uren biddend in de synagoge door. Veel Joden dragen eenvoudige witte kleren om zichzelf te herinneren aan de heiligheid en de zuiverheid van de tijd. De gebeden die zij opzeggen uit een speciaal Rosj Hasjana gebedenboek, zijn oud en mooi en als gedichten geschreven. Soms worden ze als liederen gezongen. Dezelfde sjofar die in de maand Eloel iedere morgen éénmaal werd geblazen, klinkt meer dan honderd keer op de dagen van Rosj Hasjana. Scherp en trillend klinken de lange en de korte stoten. Zij versterken de heilige gevoelens van die tijd.
Op Rosj Hasjana wordt het deel van de Thora gelezen dat over het offer van Isaäc gaat. Het vertelt hoe God aan Abraham het bevel gaf om zijn zoon Isaäc aan God te offeren. Toen hij het mes ophief, hoorde Abraham Gods stem die hem zei zijn zoon te sparen. Hij moest in zijn plaats een dier offeren.
Op Rosj Hasjana zijn er allerlei interessante gebruiken. De challa, die gewoonlijk de vorm van een vlecht heeft, wordt ter ere van deze feestdag rond gebakken. Dat herinnert de mensen eraan dat het jaar een kringloop is.
Een ander gebruik is het eten van stukjes appel of challa gedoopt in honing, het symbool van een zoet jaar.
Kol Nidrei (Alle Geloften), 11 oktober 2024
9 Tisjri. Kol Nidrei betekent 'alle geloften'. Dit zijn de beginwoorden van het aanvangsgebed dat op de vooravond van Jom Kippoer driemaal wordt gereciteerd.
Voorbereiding op Jom Kippoer (Grote Verzoendag). Kol Nidrei is het Joodse gebed dat negen dagen na Rosj Hasjana op de avond van Jom Kippoer driemaal wordt opgezegd. In dit gebed verklaart men dat alle onbezonnen beloften die men het komende jaar tot de nieuwe Jom Kipoer tegen zichzelf zal afleggen geen waarde zullen hebben.
De melodie van Kol Nidrei komt uit de 18e eeuw. Max Bruch heeft hiervoor in 1880 een muziekstuk met gelijknamige naam voor violoncello en symfonieorkest gecomponeerd. Maar niet alleen hij, ook Arnold Schönberg heeft in zijn opus 39 gebruik gemaakt van deze melodieën.
Jom Kippoer (Grote Verzoendag), 12 oktober 2024
10 Tisjri. Jom Kippoer (voluit Jom haKippoeriem = Dag van de Vergevingen) is de heiligste dag van het Joodse jaar en daarmee de belangrijkste Joodse feestdag. Op deze dag beslist God over het lot van de mensen in het komende jaar. Men belijdt zijn gemeenschappelijke zonden.
Op Jom Kippoer wordt niet gewerkt, is het verboden om te eten en te drinken, zich te wassen en seksuele omgang te hebben. De viering is plechtig maar niet sober, want het nieuwe jaar geeft kansen om alles beter te doen. Het is gebruikelijk op deze dag naar de synagoge te gaan.
Jom Kippoer wordt beschouwd als de belangrijkste feestdag in het Jodendom. Het was vroeger de enige dag in het jaar dat de hogepriester de allerheiligste plaats in de tempel te Jeruzalem betrad. Het feest wordt beschreven in de Tenach, in het boek Numeri (Bamidbar) 29:7.
In de Tenach staat beschreven, dat de hogepriester op deze dag een geitje offerde, dat het lot een geitje koos om (symbolisch) de zonden te dragen van het volk, dat vervolgens de stad uit werd geleid en daar in de woestijn vrijgelaten werd. Het begrip zondebok dat de Nederlandse taal kent, en 'scape goat' in het Engels, is afkomstig van dit ritueel.
Aan het eind van de dienst in de synagoge bij zonsondergang, wordt na het ne'ilagebed de lang aangehouden toon op de sjofar geblazen. Hiermee wordt het feest besloten en een nieuw begin ingeluid.
In 1973 maakte het Egyptische leger gebruik van deze feestdag om Israël te overvallen.
Soekot (Loofhuttenfeest), 17 t/m 23 oktober 2024
15 Tisjri. Soekot of Loofhuttenfeest is een joods feest dat zeven dagen duurt en waarbij herdacht wordt dat de Joden veertig jaren lang in hutten in de woestijn rondzwierven.
Veel van de Joodse gedenkdagen herinneren aan de gebeurtenissen die in de T.ora staan. Met Soekot wordt herdacht dat het Joodse volk 40 jaar door de woestijn moest zwerven. Zij leefden toen in hutten gemaakt van palmbladeren.
Het Loofhuttenfeest is het begin van een zeven dagen durende periode, waarin bij veel Joodse gezinnen in hun tuin een hut wordt nagebouwd. Gedurende deze dagen wonen zij hierin, gebruiken er de maaltijden en luisteren naar de verhalen over de tocht van de Joden door de woestijn.
Het feest begint op de 15e van de maand Tisjri van de Joodse kalender. Om
dat dit een maankalender is, vallen feestdagen zoals Soekot niet steeds op dezelfde data van de Gregoriaanse kalender.
Soekot is een vreugdevol feest. De periode in de woestijn lag tussen de uittocht uit Egypte, die met Pesachwordt gevierd, en de intocht in het beloofde land.
Gebruiken tijdens Soekot:
- Soeka
Op de twee eerste dagen van Soekot wordt er niet gewerkt. Volgens het gebod dient men in hutten te verblijven, hiervoor wordt vaak een hut (Hebreeuws: soeka, meervoud: soekot) in de tuin gemaakt. Het dak moet van takken en gebladerte van bomen en andere plantaardig materiaal zijn gemaakt en wordt binnenin versierd met bloemen en vruchten.
- Etrog en loelav
Er wordt een bundeling gemaakt van een palmtak (loelav) twee wilgentakken (arava) en drie mirretakken (hadas). Deze gehele bundel wordt ook loelav genoemd. Hierbij wordt een citrusvrucht (etrog) gevoegd. De loelav vormt een symbool voor vreugde.
Ook tijdens processies worden de etrog en loelav meegedragen. Het is een oude gewoonte om speciaal op Toe Bisjvat te bidden voor een goede en mooie etrog
Simchat Thora (Vreugde van de Wet), 25 oktober 2024
23 Tisjri. De negende en laatste dag van Soekot is het Simchat Thora
Simchat Thora is een vrolijke viering waarbij gedankt wordt voor de Thora (de Wetten). In de synagoge leest men eerst het laatste hoofdstuk van de Thora en daarna gaat men meteen verder met het eerste hoofdstuk. Dit geeft aan dat het lezen uit de Thora nooit stopt. Degene die het laatste hoofdstuk leest, wordt Bruidegom van de Wet (Chatan Torah) genoemd en degene die het eerste hoofdstuk leest, heet Bruidegom van het Begin, Chatan Bereesjiet.
Tijdens de dienst worden ommegangen, hakafot, met de Thora-rollen gemaakt. Met de Thora op de arm gaat men dan al dansend door de synagoge.
Alle kinderen (ook jonger dan 13) zijn dan welkom, zij zwaaien met vlaggetjes en over hun hoofden worden (als onder een huwelijksbaldakijn) gebedsmantels uitgestrekt. De allerkleinsten worden door hun vader op de schouders gedragen. Na afloop worden bruidssuikertjes uitgedeeld.
Chanoeka, 26 december 2024 t/m 2 januari 2025
25 Kislev - 2 Tevet. Chanoeka staat ook bekend als het lichtfeest of toewijdingsfeest. De eerste dag van dit feest, erev chanoeka, begint na de zonsondergang van de 24e dag van de Joodse maand Kislev.
Het verhaal van Chanoeka staat opgetekend in de boeken 1 Maccabeeën en 2 Maccabeeën. Deze boeken maken niet deel uit van Tenach, maar zijn onderdeel van de apocriefen.
In de Talmoed wordt het wonder van Chanoeka genoemd, dat niet in de Maccabeeën wordt genoemd. Het feest markeert de overwinning op de legers van de Seleucieden, die hadden geprobeerd het volk Israël te weerhouden het Jodendom uit te oefenen. Judah Maccabeüs en zijn broers vernietigden de overweldigende strijdkrachten, en wijdden de tempel opnieuw in.
Kenmerkend voor het feest is, dat de chanoekia, een kandelaar met acht armen en een helperarm tijdens dit feest wordt aangestoken. De chanoekia moet vooral niet worden verward met de menora die zeven armen heeft.
Volgens de legende in de Talmoed, gingen de Maccabeeën de tempel binnen nadat zij de bezetters uit de tempel hadden verjaagd, om de afgodenbeelden te verwijderen en de tempel te herstellen. Zij ontdekten, dat de meeste rituele voorwerpen ontwijd waren. Daarop zochten zij ritueel gezuiverde olijfolie om de menora aan te steken en de tempel te herstellen, maar vonden slechts genoeg olie voor een enkele dag. Zij staken dit evengoed aan en begonnen meer olijfolie te persen en zuiveren. Op een miraculeuze wijze bleef deze kleine hoeveelheid olie acht dagen lang branden, tot er nieuwe olie geperst en gezuiverd kon worden. Om deze reden steken Joden een kaars extra aan, iedere nacht van het feest.
Terwijl thuis de chanoekia voor het raam staat te stralen, worden in het gezin spelletjes gespeeld, speciale gerechten gegeten en cadeautjes uitgepakt.
Speciale gerechten zijn bijvoorbeeld latkes en soevganiot. Soevganiot zijn oliebollen gevuld met jam en latkes zijn aardappelpannenkoekjes.
.JPG)
.JPG)
.JPG)
